دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ، m.asadinasab@iict.ac.ir
چکیده: (48 مشاهده)
در تفاسیر عرفانی از آیه شریفه «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» بهگونهای خاص برداشتهای تفسیری و تأویلی انجام یافته است؛ به جز از سنگینی و ابهام در این تفاسیر، گاهی برداشتهای غیر قابل قبولی نیز مشاهده میشود؛ این مقاله بر آن است تا برداشتهای این تفاسیر از آیه براساس قواعد تفسیری مورد بررسی و احیاناً نقد قرار گیرد. با عنایت به اهمیت گرایش عرفانی و توجه بسیاری از جمله جوانان به این رویکرد تفسیری و با نظرداشت اهمیت این آیه در نظر و عمل مؤمنان و نیز برداشتهای قوی و ضعیف در تفاسیر مربوطه، بررسی و نقد این برداشتها در تفاسیر عرفانی ضرورت دارد. از اینرو هدف مقاله حاضر تبیین صحیح برداشتهای عرفانی از آیه و نیز بررسی و نقد مهمترین مباحث عرفانی این آیه که در برخی از تفسیرهای عرفانی بیان شده، به روش کتابخانهای و اجتهادی میباشد. با عنایت به مبانی و منابع تفسیری، بررسی بسمله در تفاسیر عرفانی در سه محور «نکات عرفانی نسبت به مجموعه بسمله» و «نکات عرفانی مرتبط به اجزای آن» و در هر موردی «سنجشی براساس دلایل متقن و قواعد تفسیری» انجام شده است. یافتهاصلی این مقاله وجود محاسن و معایب در برداشتهای تفسیرهای عرفانی از آیه براساس قواعد تفسیری و امکان تفسیر عرفانی مطلوب از منظر قواعد تفسیر اجتهادی در عرصههایی مانند: فلسفه بسمله، ارتباط بسمله با سوره، متعلق بسم، اسرار و معانی و ارتباط هر یک از کلمات بسمله، است.