1- دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران 2- استادیار بخش علوم قرآن و فقه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران ، majilian@shirazu.ac.ir
چکیده: (220 مشاهده)
در تعیین مستثنی منه «الا» در آیه: «إِلَّا قَوْلَ إِبْرَاهِیمَ لِأَبِیهِ لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَکَ» سه وجه بیان شده است: «استثناء متصل و مستثنی منه، اسوه بودن»، «استثناء منقطع و مستثنی منه، تبری جستن» و «استثناء منقطع، جمله معترضه و مستثنی منه، اشاره به زمان تبری جستن». در این پژوهش که با روش تحلیلی ـ انتقادی انجام شده است، نگارندگان ضمن بررسی و نقد ادله هر یک از وجوه سه‌گانه، وجه سوم را برگزیده‌اند. بر اساس نتایج پژوهش، برخورد ابراهیم× با عمویش آزر، دو مرحله داشته است؛ مرحله قبل از تبیّن قطعی بر کفر و مرحله بعد از تبیّن قطعی بر کفر. تبری جستن ابراهیم× از عموی کافرش در مرحله اخیر قرار دارد و از اطلاق جمله «إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآءُ مِنْکُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ» به‌دست می‌آید. در مقابل در مرحله قبل از تبیّن قطعی بر کفر، استغفار برای کافر نه‌تنها جایز بلکه وظیفه است و تبری از آنان جایز نیست؛ چنان‌که ابراهیم× زمانی که بر هدایت و بازگشت عمویش از کفر امید داشت، به او وعده استغفار داد. استثناء در سوره ممتحنه نیز به این زمان اشاره دارد. با توجه به اطلاق آیه، دیگران نیز با تاسی از ابراهیم×می توانند برای کافرانی که به هدایت آنان امید دارند؛ اعم از خانواده یا غیرخانواده، استغفار نمایند. بر این اساس ابراهیم× در همه اعمالش، از جمله استغفار برای عموی کافرش، اسوه و الگو برای بشریت است.
Lohrasbi Dashtaki H, Ajilian Mafogh M M. Re-evaluation of Interpretive Aspects of the Exception Pertaining to Abraham in Verse 4 of Surah Al-Mumtahanah. مطالعات تفسیری 2024; 15 (58) :151-178 URL: http://tafsir.maaref.ac.ir/article-1-3126-fa.html
لهراسبی دشتکی حمیده، آجیلیان مافوق محمد مهدی. بازخوانی وجوه تفسیری استثناءِ ناظر به ابراهیم× در آیه چهارم سوره ممتحنه. نشریه علمی مطالعات تفسیری. 1403; 15 (58) :151-178
.jpg)
