1- دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران 2- استادیار بخش علوم قرآن و فقه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران ، majilian@shirazu.ac.ir
چکیده: (54 مشاهده)
در تعیین مستثنی منه «الا» در آیه چهارم سوره ممتحنه: ﴿ الا قول ابراهیم لابیه لاستغفرن لک ﴾، سه وجه گفته شده است: «استثناء متصل و مستثنی منه، اسوه بودن»؛ «استثناء منقطع و مستثنی منه، تبری جستن»؛ «استثناء منقطع، جمله معترضه و مستثنی منه، اشاره به زمان تبری جستن». در این پژوهش که با رویکرد تحلیلی– انتقادی انجام شده است، نگارندگان ضمن بررسی و نقد ادله هر یک از وجوه سهگانه، وجه سوم را برگزیدهاند. بر اساس نتایج پژوهش، برخورد ابراهیم (ع) با عمویش آزر، دو مرحله داشته است؛ مرحله قبل از تبیّن قطعی بر کفر و مرحله پس از تبیّن قطعی بر کفر.تبری جستن ابراهیم (ع) از عموی کافرش در مرحله اخیر قرار دارد و از اطلاق جمله «إِذْ قالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآؤُا مِنْکُمْ وَ مِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّه» بهدست می آید. در مقابل، در مرحله قبل از تبیّن قطعی بر کفر، استغفار برای کافر، نه تنها جایز که وظیفه است و تبری از آنان جایز نیست؛ چنان که ابراهیم (ع)، زمانی که بر هدایت و بازگشت عمویش از کفر امید داشت، به او وعده استغفار داد. استثناء در سوره ممتحنه نیز به این زمان اشاره دارد و با توجه به اطلاق آیه، دیگران نیز با ابراهیم (ع) تفاوتی ندارند و می توانند به تاسی از ایشان برای کافرانی که به هدایت آنان امید دارد – اعم از خانواده یا غیر خانواده – استغفار نمایند. بر این اساس ابراهیم (ع) در همه اعمالش، از جمله استغفار برای عموی کافرش، اسوه و الگوی بشریت است.
.jpg)
