محسن ایزدی، محمد جعفریان،
دوره ۱۴، شماره ۵۵ - ( ۱۲-۱۴۰۲ )
چکیده
برای تبیین و اثبات معارف دینی و باورهای کلامی، به چند شیوه می‌توان استدلال کرد. این شیوه‌ها در قرآن کریم نیز بیان شده است. یکی از آیات مهمّی که شیوه‌های استدلال بر معارف الهی و دعوت به پروردگار را بیان می‌کند آیه ۱۲۵ نحل است: « در این نوستار با روش تحلیل توصیفی به نقد و بررسی دیدگاه علامه طباطبایی درباره آیه مزبور پرداخته می‌شود. در این آیه شریفه، سه روش از روش‌های دعوت به دیانت و اثبات حقانیت معارف الهی بیان شده است که عبارتند از: حکمت، موعظه حسنه و جدال احسن. از نظر علامه طباطبایی، حکمت، از بین شیوه‌های استدلال، منحصراً منطبق بر برهان است، چنان‌که موعظه بر خطابه و جدال بر جدل، منطبق است. ضمن اینکه مطابق نظر ایشان، الزام، گرچه غرض غالبی جدل است اما غرض دائمی نیست؛ ازاین‌رو ممکن است یک قیاس، جدلی باشد، امّا با هدفِ الزام نباشد. به نظر می‌رسد حکمت بر تمامی اقسام استدلال عقلی، منطبق می‌شود؛ البتّه بر فرض اینکه پذیرفته شود که استفاده از مغالطه در استدلالات کلامی، جایز است و موعظه حسنه نیز بر تمامی اقسام استدلال عقلی غیر از برهان، صادق است؛ همان طوری که «جادلهم» بر خصوص جدل، منطبق است و البته، الزام، داخل در هویّت جدل است.
.jpg)
