1- گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی مشهد ، a_torabii@yahoo.com 2- گروه معارف اسلامی دانشگاه علم و صنعت ایران
چکیده: (2194 مشاهده)
یکی از آیات قرآن کریم که در ادوار مختلف تفسیری و کلامی مورد بحث و بررسی قرار داشته، آیه «وَ ما تَشاؤُونَ إ‌ِلاَّ أ‌َنْ یَشاءَ اللَّهُ» است. برخی از مفسران و متکلمان، این آیه را ناظر بر «جبر» و برخی آن را شاهدی بر «اختیار انسان در پرتو اراده الهی» دانسته‌اند. بررسی معنایی آیه با تکیه بر تفاسیر نشان می‌دهد که فهم و برداشت مفسران از این آیه، در ادوار مختلف تفاوت داشته و متأثّر از مباحثات کلامی و فلسفی مطرح در محافل دینی بوده است. در قرون نخست، به دلیل محدودیت مباحث کلامی و پرسش‌های اعتقادی مفسران به تکرار مضمون ظاهر آیه بسنده کرده‌اند و در ادوار میانی مفسران عامه تحت‌تأثیر جریان کلامی غالب، با گرایش جبری به آیه نگریسته‌اند، هرچند تلاش داشته‌اند منطقی برای مکلف شمرده شدن انسان جستجو کنند. شفاف‌ترین نگاه تفسیری به آیه که اوج بلوغ اندیشه تفسیری در آیه به حساب می‌آید در تفاسیر قرن چهاردهم به ظهور رسیده که با الهام از مکتب اهل‌بیت^ به بیان روشنی از «امر بین امرین» نایل آمده‌اند.
