هدایت و اضلال الهی دارای دو نوع ابتدایی و جزایی است؛ هیچ‌یک از این دو نوع منافاتی با اختیار انسان ندارد؛ چراکه یا قابل استناد به خداوند نیست و یا اگر هست، اختیار انسان را سلب نمی‌کند. اما هدایت ابتدایی که به معنای نشان دادن راه کمال و سعادت به انسان است و هدایت جزایی که نتیجه بهره گرفتن اختیاری انسان از اسباب هدایت ابتدایی خداوند است و نیز اضلال جزایی که نتیجه سوءاختیار خود انسان است، با وجود قابل استناد بودن این سه قسم، به خداوند اما منافاتی با اختیار انسان ندارد، اما اضلال ابتدایی قابل استناد به خداوند نیست. بحث هدایت و اضلال الهی از آن جهت دارای اهمیت است که شبهه معروف جبر در هدایت و ضلالت را پاسخی درخور می‌دهد؛ چرا که ظاهر اضلال و هدایت الهی این است که انسان اختیاری در گمراه شدن نداشته و خداوند افراد را وادار به راه درست یا نادرست می‌نماید. این پژوهش ثابت می‌کند که هدایت و ضلالت انسان به اختیار خود اوست.
Ranjbar A, Zamani M H. Interpretive Study of the Verses Relating Misleading to God and Its Contradiction with Human Free Will. مطالعات تفسیری 2022; 13 (49) : 1 URL: http://tafsir.maaref.ac.ir/article-1-1373-fa.html
رنجبر علی، زمانی محمد حسن. بررسی تفسیری آیات نسبت ضلالت به خدا و تنافی آن با اختیار انسان. نشریه علمی مطالعات تفسیری. 1401; 13 (49) :7-26
.jpg)
