تقویت باور قانونمندی تاریخ از طریق دستیابی به سنت‌های الهی و توجه به قطعیت و تغییرناپذیری آنها از مهم‌ترین اهداف قرآن کریم در دعوت آدمیان به سیر در تاریخ است. تعبیر «مداوله» به مفهوم گردش روزگار، یکی از همین قوانین الهی است که آیات ۱۴۰ و 141 سوره آل عمران به‌صراحت از آن سخن گفته است. پژوهش حاضر نشان می‌دهد درک مفهوم و چگونگی تحقق این قانون، ضمن معنادار ساختن بسیاری از تحولات و رویدادهای اجتماعی در حیات انسان اعم از شکست یا پیروزی، دریچه‌ای نو بر اهداف حکیمانه الهی در جریان تربیت انسان خواهد گشود. جداسازی، پاکسازی، الگوسازی و نابودسازی در رویارویی جریان حق و باطل از جمله اهداف تربیتی این سنت تکوینی است که توجه به آن می‌تواند مدخل ورودی مطالعات علوم اجتماعی و انسانی با صبغه اسلامی باشد، به‌گونه‌ای که  مدل‌سازی رفتار انسانی به هدف کنترل و پیش‌بینی در آینده را ممکن سازد.